Çeşitliliği Korumak için çaba sarfeden Bir Eğitim Sistemi İçin…

Semen Saygun
(Kıbrıs Türk Öğretmenler Sendikası)
semensaygun@hotmail.co.uk

                Derslik içinde Pakistan’dan gelen 7 yaşındaki Zara’nın kendi geleneklerinden biri olduğundan yapmış olduğu  elindeki  kına dövmeleri saklamak isterken buluzunun kollarını çekiştirmesinin altında yatan korku ile iyi mi savaşım edilmeliydi ? Sınıfındaki drama dersinde kız öğrenciler kelebek adam öğrenciler penguen görevi oynamak için ayrılmışken kelebek olmak isteyen Hasan’a iyi mi destek olabilirdik? Sınıfta kuran kursuna giden öğrencinin kursa  gitmeyen arkadaşı Ali’yi  ‘kafir’ olarak tanımlamasının önüne iyi mi geçilebilirdi? Oğlu Ahmet’in  asla adam arkadaşı olmadığını ve bir tek kızlarla oynadığını söyleyen ve oğlunu sevmediği futbol takımına yazdırmaya çalışan Ahmet’ in annesine iyi mi yol gösterilebildi ?

                Öğretmenler olarak ayrımcı, ötekileştiren ,etiketleyen bir eğitim sistemi içinde kendi çabalarımızla doğru yolu bulup tüm olumsuzluklara karşın demokratik, çeşitliliğe saygılı ,bilime inanan, özgür bireyler yetiştirme çabamız doğrusu takdire kıymet .Bu yaşananlara verilecek cevapları ararken kendimizi ,öğrencilerimizi  ve ailelerimizi eğittik. Hem öğrendik, hem uyguladık, hem de farkındalık artırdık.

                Biz eğitimciler  biliyoruz ki okullarımızda müfredatlar, kullanılan materyaller, okul ortamları, mevzu yada eğitsel etkinlik seçimleri, okul yönetimleri, öğretmen tutumları  ayrımcılıkla mücadelede engeller oluşturuyor. Müfredatlarda toplumsal cinsiyet eşitliğini öğreten mevzular yer almadığı benzer biçimde gizli saklı müfredatlarla öğrencilere cinsiyetle ilgili stereotiplere yönelik mesajlar veriliyor. Ayrımcı  müfredatları derslik içindeki, bahçedeki ortamlar, okul yönetimleri ve öğretmenlerle ilişkiler  de destekleyince sonuçta toplumsal rollerini benimsemiş, tek tip, ikili cinsiyet modeline uygun  insan yetişmesi için her gün tekrardan yeni adımlar atılmış oluyor.

                Eğitim sistemlerinin içindeki ötekileştiren ,ayrımcı  unsurların bir an ilkin eğitim müfredatlarından arındırılması ve sonrasında öğretmen eğitimleri ile sulh kültürü eğitimlerinin eğitim sistemimiz içinde yer alması sağlanmalıdır.

                Ayrımcı, ötekileştiren eğitim sisteminin alternatifi sulh kültürü eğitimidir. Sulh kültürü eşitlik, hakkaniyet, demokrasi, insan hakları, hoşgörü ve dayanışma ilkelerine dayalı, beraber yaşamayı ve paylaşmayı destekleyen bir kültürdür. Bu kültürün inşası için inanmalı ve ona nazaran hareket edilmelidir. Empati, karşılıklı anlayış, sevgi, hoşgörü, saygı  sulh kültürü oluşturulmasında son aşama önemlidir.

                İnsanın gelişmesinde ve sosyalleşmesinde aile ve okul mühim bir rol üstlenir. Evlatların ailelerinden getirdikleri bir informasyon, beceri birikimleri olsa da okul içinde ayrımcılık karşıtı tutumlar geliştirmek ve çeşitliliğe saygıyı öğretmek için yapılabilecek fazlaca şey vardır.

                Öğretmenler bilhassa ilköğretim evlatları için rol modellerdir. Bunun için öğretmenler ufaklıklara ve onlar vesilesiyle ailelerine iyi örnekler olmalı ve bu yönde çaba göstermelidir. İyi örnek olmak için çeşitliğe saygı mevzusunda kendi tutumlarımızı sorgulamalı ve ihtimaller içinde önyargılarımızla yüzleşip onlardan kurtulmalıyız. Pembe gömlek giyen bir adam öğretmen, ana derslik okutan bir adam öğretmen, ziraat dersi yaptıran bir bayan öğretmen  ile evlatların kafalarındaki cinsiyetlenmiş meslek kalıplarını yıkabiliriz. Değişik kültürleri tanımak, çeşitliliğin zenginliğine ulaşmak, ayrımcılıkla savaşım etmek için mühim bir adımdır. Bunun için derslik içinde yapılabilecek etkinliklerden birisi kültür günleri düzenlemektir. Derslik içinde değişik ülkelerden, değişik bölgelerden gelen evlatların  kendi kültürlerini tanıtan yemekler, tatlılar, mahalli giysilerle adeta bir ülkeler geçidi yapması sınıftaki çeşitliliğe saygı ortamı oluşması ve değişik kültürlerin tanıtılması bakımından değerlidir. Derslik içinde meydana getirilen bu ufak aktivite velilerin katılımıyla daha da genişleyip renklendirilebilir. Unutmayalım ki eğitimciler olarak, her bir çocuk aracılığı ile aslen bir ailenin içine giriyoruz.

                Öğretmenler olarak öğrencilerimize eşitlikçi bir perspektif kazandırmak için hakkaten çaba göstermemiz gerekir. Derslik içinde demokratik hareket etmek, bir demokrasi kültürü vermek için mühim ve değerlidir. Her çocuk sınıfında bir fert olarak var bulunduğunu ve düşüncelerine kıymet verildiğini farkına varmalıdır. Bunun için çocuk hakları eğitimlerinden yararlanılabilir. Bunun yanında evlatların öteki evlatları anlaması ve empati kurabilmesi için de çeşitli görsellerden, aktivitelerden yararlanılmalıdır. Her bir emek verme sonunda aile ile beraber yapılacak etkinlikler, gözlemler, araştırmalar ile demokrasi kültürünün eve taşınmasına destek olabiliriz. Minik adımlarla yol alsak da güvenli adımlarla yol almak güzel sonuçlar doğuracaktır.

                Biz eğitimciler eğitim uygulamaları esnasında bilerek yada bilmeyerek cinsiyet ayrımı yapıyoruz. Verdiğimiz ödüller, yaratılan etkinlik ortamları hatta sınıfımızın fiziki yapısı ikili cinsiyete nazaran düzenlenmiştir. Bu ikili cinsiyet düzeninin bizlere dayattığı kurallar dizisinden çıkmak için kız öğrencilere pembe, adam öğrencilere mavi renk ödüller vermekten caymak ve çeşitli renklerde ödüller vermek iyi bir başlangıçtır. Sınıfımıza sarıları ,yeşilleri ,turuncuları ,gökkuşağının tüm renklerini sokmanın zamanıdır.

                Çocuklar, bilhassa ilköğretim çağındaki çocuklar çizgi filmleri bile kendi cinsiyetlerine nazaran seçip izlemeye başlarlar. Bunun için aile ile ortaklık yapılıp, bazen sınıfta değişik eğitici çizgi filimler göstermek işe yarayabilir.  Böylece evlatları kavgaya sürükleyen çatışmalar içeren filmlerden de korumuş oluruz. Külkedisi masalındaki cinsiyetleri değiştirip okumak ve onun üstüne konuşmak benim sınıfımdaki evlatların fazlaca ilgisini çekmişti. Masaldaki farklılıkları sorgularken kadınlık ve erkekliği de sorguladılar.

                Derslik içinde cinsiyetçi kalıp yargılardan ,mesajlardan uzak materyaller kullanmak önemlidir. Bunun yanında dilimizi cinsiyetçi her türlü söylemden uzak tutmaya da itina göstermeliyiz doğal. Bu birazcık çaba ile her eğitimcinin yapabileceği bir şeydir.’ İnsanoğlu’ ,’bilim adamı’, ‘Dersinizi adam benzer biçimde kulak verin’ ,’Hanım hanımcık’ ,’Hanım evladı’, ’Adam adam ağlamaz ‘ benzer biçimde daha pek fazlaca söylem ağzımızdan bilincinde olmadan çıkabiliyor. Bu mevzuda çaba göstermek ve bu dili kullanan öteki meslektaşlarımızı da uyarmak  gerekiyor.

                Aile içindeki cinsiyetçi iş bölümünü konuşurken derslik içindeki iş bölümünü de konuşmalıyız. Derslik içinde temizlik görevlerini kız öğrencilere ,güç gerektiren işleri de adam öğrencilere vermek söylediklerimizle ters düşmemize niçin olur. Sınıftaki iş bölümünü cinsiyet eşitliği gözeterek yaparsak çocuklarımız eşitliği yaşayarak öğrenirler. Ek olarak meslek tanımlarını yaparken de evlatların kalıp önyargılardan kurtulmasına yardım etmek gerekir. Bunun için de velilerden destek almak önemlidir. Onların da katkılarıyla okulda kariyer günleri düzenleyerek cinsiyeti, cinsel yönelimi , cinsiyet kimliği değişik kendi mesleklerinde başarı göstermiş olmuş insanlarla evlatların buluşmaları sağlanabilir.

                Sınıfta ve okulda bir öğretmen olarak yapabileceğimiz fazlaca şey var. Her ne kadar cinsiyetçi, ötekileştiren bir eğitim sistemine haiz olsak da biz sınıfımızın kapısını kapatıp çocuklarımızla baş başa kalabiliyoruz.  Çocuklarımızı sorgulayan , araştıran, bilime inanan ,insan ,hayvan ,tabiat sevgisi ile dolu bireyler olarak yetiştirmek bizlerin elindedir.