“Eğitim yalnız dört duvar içinde değil”

Çevre Koruma Dairesi Naturel Yaşam Şubesi çalışanı Biyolog ve Çevre Eğitimi Uzmanı Doç. Dr. Nazım Kaşot, çevre bilinci yüksek bireyler yetiştirmenin okullarda çevre eğitimine ehemmiyet vererek mümkün olabileceğini belirtti.

Çevre bilincine haiz nesiller yetiştirebilmek için çevre eğitimlerinin erken çocukluk döneminde (0-8 yaş) başlaması icap ettiğinin altını çizen Nazım kaşot, “Ağaç yaşken eğilir atasözümüzde de vurgulandığı benzer biçimde çevre eğitimlerinin de erken çocukluk döneminde başlaması etkililiği açısından oldukça önemlidir” ifadesini kullandı.

“Değişik alanlarda olduğu benzer biçimde çevre mevzusunun da temeli eğitime dayanmaktadır” diyen Kaşot, “Çevre bilinci yüksek bireyler demek çevre bilgisi açısından donanımlı, çevreye yönelik pozitif tutumlara haiz ve çevrede pozitif davranışlar sergileyen bireylerdir. Bu üç unsurun birbiriyle olan etkileşimi sonucunda çevre bilgili bireylerden söz etmek mümkün olabilir” dedi.

Kaşot, bundan dolayı Naturel Yaşam’ın sloganında da vurgulandığı benzer biçimde tanı-sev-koru üçlüsünün gerçekleşmesinden bahsedilebileceğini kaydetti.  Türk Ajansı Kıbrıs’ın (TAK) sorularını yanıtlayan Kaşot, “Bu üçlüyü etkileşimli hale getirecek yegane unsur elbet ki çevre eğitimidir. Bu yüzden çevre eğitimi oldukça önemlidir” vurgusunda bulunmuş oldu.

Kaşot, bu mevzuya dikkat çekmek amacıyla hazırlanan, kendisinin de bölüm yazarları içinde olduğu ve editörlüğünü Prof. Dr. Hülya Gülay Ogelman’ın yapmış olduğu “Erken Çocukluk Döneminde Çevre Eğitimi” isminde kitabın mevzuyu birçok yönüyle ele alan kaynak kitaplardan biri olduğuna değindi.   

“Etkili çevre eğitimi kuram ile sınırı olan kalmamalı”

Etkili çevre eğitiminin asla şüphesiz kuramsal bilgiyle sınırı olan kalmayıp, öğrencilere doğada bu mevzuya yönelik yaşam pratiklerini de sunan bir yapıda tasarlanması icap ettiğini söyleyen Doç. Dr. Nazım Kaşot, “Covid-19 Pandemisiyle beraber yaşadığımız kapanmalar sonucunda bir süre karşı karşıya eğitime ara verilerek çevrim içi eğitime geçilmişti. Kapanma dönemiyle beraber doğayla zayıflayan bağlarımızı da ciddi ciddi sorgulamaya başlamıştık. Uzun süre görülmeyen yunusların, insanoğlunun doğadan çekilmesiyle beraber kaybolduğu kabul edilen alanlarda görülmeye başladığına tanık olmuştuk. Çevre eğitimine dair konuşmalarım esnasında da hep vurguladığım benzer biçimde “Tabiat insansız yaşayabilir fakat insan doğasız yaşayamaz”! Bu dönem tabiatın önemini hatırlamaya başlamıştık” şeklinde konuştu.

Derslik dışı eğitim…

Dünyada, Finlandiya benzer biçimde eğitimde markalaşmış sistemlerin en mühim özelliklerinden birinin de derslik dışı eğitime ehemmiyet vermeleri bulunduğunu hatırlatan Kaşot, teknolojik açıdan birçok gelişmenin yaşandığı bu zamanda eğitimi yalnız dört duvar arasına sıkıştırma düşüncesinden vazgeçilmesi icap ettiğini altını çizdi.

Kaşot, bu konudaki sözlerini şu şekilde sürdürdü:

“Gerektiğinde, okulun bahçesinde yapılacak derslik dışı eğitimler bile paha biçilemez değerdedir. Çevre eğitimi benzer biçimde hususi alanlarda nebat ve hayvanları yalnız resimlerini göstererek öğretmeye çalışmak kafi olmayacak ve bireylerin bu türlerle bağ kurmasına da olanak sağlamayacaktır. Bu yüzden çevre eğitimi verilirken teoriğin yanında ergonomik uygulamalarla ve bilhassa öğrencilerin yaparak yaşayarak öğrenmelerine fırsat tanınacak şekilde uygulanması oldukça mühim bir mevzudur.”

Dünyadaki başarı göstermiş örnekler: Finlandiya ve Almanya

Çevre eğitimi mevzularında dünyada pek fazlaca başarı göstermiş ülke bulunduğuna değinen Doç. Dr. Nazım Kaşot, kendisini bu alanda en fazlaca etkileyen ülkelerinse Finlandiya ve Almanya bulunduğunu belirtti.

Bu ülkelerde erken çocukluk dönemindeki evlatların doğada eğitim almalarına olanak elde eden orman okulları bulunduğunu ve evlatların tabiatın içinde gerek risk faktörlerini gerekse de tabiatın kendisini yaparak yaşayarak öğrenme fırsatı yakaladıklarını” özetleyen Kaşot, “Bu mevzuyla ilgili birçok eğitime katılmış birisi olarak bu uygulamanın ülkemiz şartlarında da kuramsal olarak uygunabilir bulunduğunu fakat pratikte haiz olduğumuz kültürel değerler ve aşırı korumacı yaklaşımlarımız sebebiyle gerçekleşmesinin zor bulunduğunu düşünmekteyim” dedi.   

Çevre eğitimlerinin yaygınlaştırılması projesi

Çevre Eğitimlerinin Yaygınlaştırılması Projesi’ne de değinen Doç. Dr. Nazım Kaşot,  “bu projenin kökeninin 2016 yılına dayandığını kaydetti.

Birçok Avrupa ülkesinde çevre dersi eğitim programlarının içine girmeye başladığını söyleyen Kaşot, 2021 yılı haziran ayında ise Ulusal ve Eğitim Bakanlığı’yla meydana getirilen görüşmelerde onların da tam desteğinin alınmasıyla beraber projenin yeni bir şekle evrildiğini aktardı.

Talim ve Terbiye Dairesi Müdürü Murad Aktuğ ve Çevre Koruma Dairesi Müdürü Komut Akyıllar’ın da  projenin gerçekleştirilmesi ve uygulanabilmesi açısından mühim katkıları bulunduğunu söyleyen Kaşot, proje kapsamında Ulusal Eğitim ve Kültür Bakanlığı ile belirlenmiş pilot okullarda etkinliklerin uygulanma sürecine geçildiğini açıkladı.  Kaşot, pilot okullardan gelecek geri dönüşler ve görüşler doğrultusunda da kitapçık içinde yer edinen mevzulara eklemeler ve etkinliklerde de gerekmesi durumunda düzenlemeler yapılacağını, sonrasında da hazırlanan Çevre Eğitimi Destek Kılavuz’larının gelecek yıldan itibaren tüm okullarda uygulamaya başlanmasının hedeflendiğini bildirdi.

Kaşot, bu konudaki gelişimleri şu şekilde aktardı:

“Çevre Eğitimlerinin Yaygınlaştırılması Projesi hem öğrenciye hem de öğretmene ulaşmayı hedeflediğimiz uzun soluklu bir projedir. Eğitim ürününü uzun solukta topladığımız bir süreçtir. Bu yüzden de projenin sürece yönelik oluşturacağı katma kıymet belli bir süre sonrasında görülmeye başlanacaktır. Bu hususu bilhassa vurgulamak isterim. Tek bir eğitimle farkındalık kazandırmaktan öteye gidemeyiz fakat programlar arası ortaklık ve bütünleşmeyi sağlayarak birçok kazanım sağlamak mümkün olabilecektir. Tüm gayemiz, çevre bilgili bireyler yetiştirme sürecine anlamlı katkılar koymak ve bu anlamda da nitelikli ürünler ortaya koymaktır. Eğitimde sadece uzun solukta planlanmış ve sistemin tamamına tesir edebilecek projeler başarı göstermiş olabilmektedir. Bu aşamada da hepimiz projenin amacına ulaşabilmesi için mesai mevhumu gözetmeksizin canla başla çalıştık ve de çalışmaya devam edeceğiz. Okul öncesi eğitim programıyla başlayıp ortaokula kadar devam edecek bu proje yardımıyla öğrencilerin 9. Sınıfta Ekoloji ve Çevre dersi aldıklarında çevre ile ilişkili konulardaki bilgilerini bütünleştirmeleri, anlamlı bütünler oluşturmaları ve tutum ve davranışlarının pozitif yönde değişmesine katkılar sağlanması amaçlanmaktadır.”

Yaban Yaşamı Farkındalık Eğitimi

Gezim ve Çevre Bakanlığı’na bağlı Çevre Koruma Dairesi Naturel Yaşam Şubesi 6. Derslik öğrencilerine yönelik yaban yaşam farkındalığı oluşturmak amacıyla 2020-2021 eğitim-öğretim senesinde çevre eğitimi faaliyetlerine başlandığını da söyleyen Kaşot, “Bu zamanda karşı karşıya eğitime ara verilmiş olması sebebiyle de eğitimler çevrim içi bir halde öğrencilere verilmişti. Eğitim kapsamında yaban yaşamın ne olduğu, dünyadaki biyolojik çeşitlilik, Şimal Kıbrıs’ın nebat örtüsü ve haiz olduğu endemikleri, canlıları negatif etkileyen faktörler, biyokaçakçılık benzer biçimde mevzularla, Şimal Kıbrıs’ın genel faunası, devletimizde yaşayan omurgasız türlerden uğur böcekleri, kelebekler, peygamber develeri ve endemik türleri, omurgalı türlerden de balıklar, kurbağalar, sürüngenler, kuşlar ve memelilerle beraber ülkemize endemik olan türlere yer veriliyordu. O dönemde Lefkoşa pilot bölge okullarında başlatılan bu emek harcama 2021- 2022 eğitim-öğretim yılı itibarıyla karşı karşıya eğitime geçilmesiyle beraber Ulusal Eğitim ve Kültür Bakanlığı Genel Ortaöğretim Dairesi’nden lüzumlu izinler alınarak tüm ilçelerde karşı karşıya verilmeye başlanmıştır” şeklinde konuştu.

Farkındalık eğitimleri sürüyor…

Pilot emek harcama kapsamında 600’ e yakın öğrenciye yaban yaşam farkındalık eğitimi verildiğini, şu an karşı karşıya devam eden eğitimler kapsamında ortalama 800 öğrenciye eğitim verildiğini özetleyen Kaşot, meydana getirilen eğitim etkinlikleri esnasında öğrencilere alkol içinde muhafaza edilen kaplumbağa, yılan ve deniz kaplumbağası embriyosu benzer biçimde örnekler de gösterilerek gerçekte türün ne benzer biçimde özellikleri bulunduğunu yakından tanıtıldığını belirtti.

Koruma altında yüzlerce tür

“Ülkemiz minik bir ada olmasına karşın binlerce böcek (ki endemik birçok böcek bulunmaktadır) yüzlerce balık, onlarca kurbağa ve sürüngen, 400’e yakın kuş ve çoğunluğu yarasa olmak suretiyle birçok memeli türüne ev sahipliği yapmaktadır” diyen Kaşot, bu türlerin Çevre Yasası altında oluşturulan Flora, Fauna Türleri ve Yabani Kuşların Korunması Tüzüğü’ne gore de koruma altına alındığının altını da çizdi.

“Toplumda yaban yaşam bilinci oluşturulmalı ve bazı türler korunmalı”

Toplumda bilhassa yılanlara karşı ciddi bir sertlik kültürü bulunduğuna vurgu meydana getiren Kaşot, açıklamalarını şu şekilde sürdürdü:

“Ekosistemin olmazsa olmaz elemanları olan yılanlar, fare ve fare populasyonlarının dengelenmesinde baykuş ve tilkilerle beraber oldukça mühim görevler üstlenmektedirler. Ne yazık ki yılan ve baykuşlar,  batıl inanışlar ve mevzu hakkında kafi bilgiye haiz olunmaması benzer biçimde nedenlerle ciddi anlamda şiddete uğramakta ve öldürülmektedirler. Bu türlere ilişik populasyonların azalmasına bağlı olarak da artış gösteren fare ve fare populasyonları da başımıza dert olmaya başlarlar. Çözümü ekosistemi topyekün zehirlemekte gören biz insanoğlu da zafer kazandığımızı zannederken, tüm doğayı ve en tepedeki tüketicilerden olan kendimize de zarar veririz. Bilhassa korkulan canlılardan olan yılanların aslına bakarsak bu kadar korkulacak canlılar olmadığını ve ekosisteme benzeri olmayan faydalarını anlatmak amacıyla süregelen eğitimlerimiz ortaokulun ilk senesinde olan öğrencilerde mühim bir farkındalık yaratmayı sonrasında 9. Sınıfta alacakları ekoloji ve çevre dersiyle de mevzuya yönelik bir bütünlük oluşturmayı amaçlamaktadır. Öğrenciler yanında eğitimlere katılan kıymetli öğretmenlerimiz de bu eğitimlerden yararlanmakta ve edindikleri bilgilerini değişik sınıflardaki öğrencilerine de yaymaktadırlar. Belli bir süre devam etmesi planlanan yaban yaşam eğitimleri yardımıyla toplumda yaban yaşam bilincinin oluşturulması ve türlerin korunması amaçlanmaktadır.” 

“İklim değişikliği kıtalardan ilkin adaları vuracak”

Doç. Dr. Nazım Kaşot, tüm dünyada olduğu benzer biçimde KKTC’de tesirleri hissedilen iklim değişikliği ve küresel ısınma mevzularına da değindi.

“Bugün içinde bulunduğumuz küresel iklim değişkliği ki artık bir kriz olarak ifade ediliyor, dünyayı ciddi bir yok oluşa sürükleyebilecek mühim bir problem olarak karşımıza çıkıyor” diyen Kaşot,  “Küresel iklim değişikliği averaj sıcaklarlarda meydana gelen belirgin artışlara bağlı olarak belli bir süre içinde iklimde görünen belirgin değişikliklerdir. Bilhassa çöplüklerden organik maddelerin bozunmasına bağlı olarak salınan metan gazı karbon dioksit gazına gore fazlaca daha etkili bir sera gazı olarak karşımıza çıkmaktadır. Bilhassa hayvan çiftliklerinde de bu gazın ciddi bir halde salındığı biliniyor” dedi.

İklim değişikliği birçok problemi de bununla beraber getirecek

Bu durumun, dünyanın giderek ısınmasına ve kuraklığın artışına kadar bununla beraber biyolojik çeşitliliğin de tehdit altına girmesine niçin olabilecek birçok problemi bununla beraber getirdiğini vurgulayan Kaşot, bilhassa suların yükselmesinden nasibini alacak olan yerlerin kıtalardan ilkin adalar olacağına dikkat çekti.

Bu yıl İklim Değişikliği eğitimleri verilmeye başlandı

“Bu aşamada bir adada yaşıyor olmamız ve bunu küresel bir problem olarak benimseyip dünya vatandaşları olarak davranmamız gerekmektedir” diyen Nazım Kaşot, bu bağlamda mevzuya yönelik toplumda şuur oluşturabilmek amacıyla Ekoloji ve Çevre dersi alan öğrencilerde bu yıl İklim Değişikliği eğitimleri vermeye başladıklarını açıkladı.

Kaşot, “Bu vesileyle de Gezim ve Çevre Bakanlığı Çevre Koruma Dairesi tarafınca geçen yıl başlatılan yaban hayata yönelik farkındalığın artırılmasını amaçlayan çevre eğitim projemize bir yenisi daha eklemiş olduk” dedi.

Kaşot, “Son dönemde tesirleri ciddi bir halde görülmeye başlanan İklim Değişikliği mevzusuna yönelik çözüm arayışlarında birçok yöntem kullanılması gerekmektedir. Bu yüzden ilk olarak toplumdaki farkındalık ve şuur düzeyinin artırılması ve sonrasında da mevzuya yönelik alt yapı geliştirme projelerinin birçok paydaş ile beraber çalışılarak mevzuya yönelik çözüm üretilebilmesi için çaba sarf edilecektir. Proje kapsamında ek olarak, iklim değişikliğine yönelik halk eğitimleri ve yükseköğretim kurumlarında da eğitimler verilecektir” ifadelerini kullandı.

“Hamur harcını yoğuran aile ve öğretmenlerdir”

 Çevre eğitimi mevzusunda ailelere de öğretmenlere de fazlaca büyük görevler düştüğünü özetleyen Do.Dr. Nazım Kaşot, “Ilk olarak eğitim ailede başlıyor ve ebeveynler olarak evlatlarımızın rol modelleri oluyoruz. Bu yüzden de ailelerin çevre mevzusuna yönelik göstereceği duyarlılık direkt evlatların şuur düzeyinin şekillenmesine pozitif ya da negatif olarak yansıyabilmektedir. İyi örnekler olmalıyız ki çocuklarımız da iyi örnekleri görüp benimsesinler” şeklinde konuştu.

Bunun yanında öğretmenlerin mevzuya göstereceği duyarlılık, aile örneğinde olduğu benzer biçimde küçüklere da pozitif bir halde yansıyağını kaydeden Kaşot, “çevre bilgili öğretmenlerin öğrencileri de asla şüphesiz bilgili olacaklardır. Hamur harcını yoğuran aile ve öğretmenlerdir” dedi.